Το Τάι τσι ξεκίνησε ως πολεμική τέχνη και σύμφωνα με την πιο τεκμηριωμένη εκδοχή, πρωτοεμφανίστηκε στο χωριό Τσεντζιαγκόου ή αλλιώς το χωριό Τσέν (Chen). Eμπνευστής και ιδρυτής του φέρεται ο Τσεν Γουανγκτίνγκ , ο οποίος έζησε στα τέλη του 16ου με μέσα 17ου αιώνα. Όσον αφορά το όνομά του, προέρχεται από το πεδίο της κινέζικης φιλοσοφίας. Από όλους τους ερευνητές του κινέζικου πολιτισμού υπογραμμίζεται η δυσκολία στη μετάφραση ή στην απόδοση του νοήματος της φράσης ‘Τάι τσι’. Η τρίτη λέξη, ‘τσουάν’, μεταφράζεται κυριολεκτικά ως πυγμή και σημαίνει απλά πυγμαχία. Μπορούμε να πούμε συνοπτικά ότι με τον όρο Τάι τσι περιγράφεται μια κοσμογονική κατάσταση που περιλαμβάνει ταυτόχρονα όλες τις δυνάμεις που επιδρούν στην εκδήλωση των φαινομένων, σε μια συνθήκη πόλωσης. Σε μια συμπληρωματική προσέγγιση, ερμηνεύοντας το σύμβολο Τάι τσι Του (γνωστό στην Ελλάδα ως γιν-γιανγκ), θα λέγαμε ότι στο Τάι τσι περικλείεται η αιώνια αλληλεπίδραση των αντίθετων δυνάμεων και η γόνιμη διαλεκτική σχέση μεταξύ τους. Το βέβαιο είναι ότι ο όρος ονοματοδοτεί την πολεμική τέχνη του χωριού Τσεν από τον 19^ο αι. μ.Χ. ενώ σαν φιλοσοφικός όρος προυπάρχει πάνω από 2000 χρόνια (η πρώτη γραπτή αναφορά είναι περίπου το 300 π.Χ.- πηγή wikipedia).

       Κινησιολογικά, το Τάι τσι χαρακτηρίζεται από αρμονικές κινήσεις που συνήθως εκτελούνται αργά και με συνεχή ροή. Θα μπορούσαμε να περιγράψουμε την πλειονότητά των κινήσεων ως ήπιες, ‘στρογγυλές’ κινήσεις που διέπονται από απαλότητα και αρμονία. Στην πιο μαχητική εκδοχή του Τάι τσι συναντούμε στοιχεία όπως η ενδοτικότητα απέναντι στην δύναμη του αντιπάλου, λαβές αποφυγής ή ανατροπής και ‘εκρηκτικά’ χτυπήματα. Στα περισσότερα στυλ Τάι τσι ο κύριος τρόπος εξάσκησης είναι η εκτέλεση μιας βασικής φόρμας που είναι ένα σύνολο συνεχών κινήσεων με καθορισμένη σειρά. Για να φέρουμε ένα παράδειγμα από το Τσεν Τάι τσι, η βασική φόρμα που έχει το όνομα “Lao Jia I lu” (παλιά φόρμα, πρώτος δρόμος) και χρονολογείται από περίπου τις αρχές του 19^ου αι , αποτελείται από μια αλληλουχία 75 κινήσεων και για να εκτελεστεί απαιτούνται περίπου 15-20 λεπτά της ώρας, ανάλογα βέβαια με την ταχύτητα με την οποία την εξασκεί κάποιος. Στο πέρασμα των χρόνων, στα διαφορετικά στυλ Τάι-τσι πολλοί δάσκαλοι έχουν επινοήσει παραλλαγές κάποιας ήδη υπάρχουσας φόρμας ή έχουν δημιουργήσει μια εντελώς καινούργια αλληλουχία κινήσεων, παρουσιάζοντας και διδάσκοντας μια καινούργια φόρμα.

       Η κίνηση στο τάι τσι διέπεται από μια βασική αρχή και πολλές διαφορετικές τεχνικές. Με τις τεχνικές δεν θα ασχοληθούμε σε αυτό το κείμενο καθώς είναι ένα ζήτημα εξεζητημένο και πρακτικό, δηλαδή απολύτως βαρετό στην ανάγνωσή από κάποιον που δεν ασχολείται ενδελεχώς με το αντικείμενο.

       Η βασική αρχή, όμως, του τάι τσι είναι αυτή που το κατατάσσει στις αποκαλούμενες «εσωτερικές» πολεμικές τέχνες της Κίνας (neijia), ενώ υπάρχουν και οι αποκαλούμενες «εξωτερικές» πολεμικές τέχνες (waijia). Σύμφωνα με αυτήν την αρχή, η κίνηση γεννιέται, προέρχεται, ξεκινά από το εσωτερικό του σώματος και πιο συγκεκριμένα από την εσωτερική περιοχή της κοιλιάς που είναι κάτω από τον αφαλό. Αυτό το κέντρο λέγεται κατώτερο Νταν Τιεν (Dan tien) ή απλώς Νταν τιεν που σε ελεύθερη μετάφραση θα λέγαμε ότι σημαίνει κέντρο της ενέργειας.

       Η κίνηση που συμβαίνει με αυτόν τον τρόπο συμβαίνει ταυτόχρονα σε όλο το σώμα, όλο το σώμα κινείται μαζί. Για παράδειγμα, μπορεί σε μια κίνηση του τάι τσι τα χέρια να πραγματοποιούν μια μεγάλη ελλειπτική κίνηση ή τα πόδια ένα τοξωτό βήμα και το υπόλοιπο μέρος του σώματος να φαίνεται σχετικά ακίνητο, αλλά αν παρατηρήσουμε καλύτερα, θα δούμε ότι υπάρχει κίνηση που μεταδίδεται παντού: από την άρθρωση των αστραγάλων και τις μεσοσπονδύλιες αρθρώσεις της σπονδυλικής στήλης, έως τις μεγάλες κινήσεις στις αρθρώσεις των αγκώνων και των ισχίων, όλο το σώμα κινείται μαζί. Αυτός ο τρόπος κίνησης προφανώς είναι αρκετά διαφορετικός από τον τρόπο που έχουμε συνηθίσει να κινούμαστε στην καθημερινή ζωή, αλλά αν παρατηρήσουμε την κίνηση ενός μικρού παιδιού, ενός νηπίου, θα δούμε ότι κινείται με αυτόν ακριβώς τον τρόπο. Είναι, δηλαδή, ένας πολύ φυσικός τρόπος κίνησης, αλλά με τις εντάσεις της καθημερινότητας και τις δυσκολίες του σύγχρονου τρόπου ζωής (π.χ. καθιστική ζωή, σωματική καταπόνηση, στρες κτλ), το σώμα μας γίνεται σιγά-σιγά σφιχτό και σκληρό και οι αρθρώσεις δύσκαμπτες. Για να μπορέσουμε, στην ουσία, να επαναφέρουμε το σώμα μας στην κατάσταση που επιτρέπει αυτή την κινησιολογική αρχή και για να είναι δυνατή η εξάσκηση του Τάι τσι, απαιτούνται 3 βασικές συνθήκες:

                       i/ ορθή στάση του σώματος

                       ii/χαλαρό σώμα χωρίς εντάσεις, κάτι που επιτυγχάνεται διατηρώντας χαλαρό το κέντρο του σώματος, δηλαδή τη περιοχή κάτω από τον αφαλό όπου βρίσκεται φυσιολογικά το κέντρο βάρους του σώματος .

                       iii/Η άσκηση της προσοχής, δηλαδή της εκούσιας παρατήρησης αρχικά για να χαλαρώσουμε το σώμα μας σε σωστή στάση και να αποσυμφορηθούν οι εντάσεις και στη συνέχεια για να μάθουμε να χρησιμοποιούμε το λειτουργικό κέντρο του σώματός μας για τη γέννηση και το συντονισμό της κίνησης κι όχι τη μυική (εξωτερική) δύναμη.

       Θα ασχοληθούμε, πιθανόν, με αυτές τις συνθήκες ξανά σε μεταγενέστερο κείμενο στο ιστολόγιο. Αυτό που είναι προς το παρόν απαραίτητο να διευκρινήσουμε, είναι ότι οι παραπάνω έννοιες συχνά γίνονται αντικείμενο παρερμηνείας. Για παράδειγμα, το χαλαρό σώμα δεν σημαίνει άτονο και ‘χυμένο’ αλλά ήρεμο και γεμάτο ζωντάνια. Επίσης, ορθή στάση σώματος δεν είναι απαραίτητα μια υπερβολική, ευθεία και άκαμπτη στάση αλλά μια στάση στην οποία ο σκελετός βρίσκεται σε τέτοια θέση ώστε το κέντρο βάρους του σώματος να είναι χαμηλά και να μας εξασφαλίζει ασφαλέστερη στήριξη και απρόσκοπτη κίνηση. Μπορεί όλα αυτά να ακούγονται δύσκολα στην κατανόηση και την εφαρμογή και δίνουν την – σωστή για τους περισσότερους από εμάς- εντύπωση ότι το ται τσι δεν είναι τόσο απλό κινησιολογικά, παρά τις φαινομενικά εύκολες, ‘στρογγυλές’ κινήσεις.

         Το σίγουρο είναι ότι βασίζεται σε έναν ιδιαίτερο τρόπο κίνησης που απαιτεί συνεχή φροντίδα στη στάση του σώματος, αποσυμφόρηση των σωματικών εντάσεων και ηρεμία στο νου ώστε να μπορεί να κατευθύνεται η προσοχή μας στην αρμονική ροή της κίνησης. Για να συμβεί αυτό, κατά καιρούς οι διάφοροι δάσκαλοι προσαρμόζουν τις τεχνικές διδασκαλίας του τάι τσι ώστε να καλλιεργηθούν αυτές οι συνθήκες πιο εύκολα.

 Αυτές οι ιδιαιτερότητες στην κινησιολογία του Τάι τσι είναι ακριβώς και οι λόγοι που το καθιστούν πολύτιμο για τη σύγχρονη ιατρική. Πιο συγκεκριμένα, το Τάι τσι (και μια ευρύτερη κατηγορία ασκήσεων από την κινέζικη παράδοση που ονομάζονται Τσι Κούνγκ) αποδεικνύεται ένα πολύ αποτελεσματικό εργαλείο στο ιδιαίτερα κρίσιμο κομμάτι της πρόληψης απέναντι σε κάποιες πολύ συχνές παθήσεις.

     Σύμφωνα με διάφορες έρευνες¹ τα τελευταία χρόνια αλλά και μετααναλύσεις ερευνών² (αναφέρονται ενδεικτικά κάποιες από αυτές στις υποσημειώσεις αλλά στο διαδίκτυο υπάρχει αρκετό και πιο πρόσφατο υλικό), το Τάι τσι έχει διαπιστωμένα μέτρια ή μεγαλύτερη ευεργετική επίδραση στις εξής συχνές παθήσεις:

• Οστεοαρθρίτιδα και απώλεια οστικής μάζας (οστεοπόρωση) σε άτομα μέσης ή τρίτης ηλικίας και ιδιαίτερα σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση.
• Αρτηριακή υπέρταση και γενικότερα λειτουργία του καρδιοαναπνευστικού συστήματος με καλύτερα αποτελέσματα για το καρδιαγγειακό σύστημα παρά για το αναπνευστικό.
• Συμπτώματα ψυχολογικής φύσεως: ιδιαίτερα θετική είναι η επίδραση για τις διαταραχές άγχους ενώ για την κατάθλιψη κάποιες έρευνες έδειξαν μικρή ενώ άλλες έρευνες σημαντική βελτίωση σε ασθενείς που ασκήθηκαν στο Ται τσι.
• Πτώσεις σε άτομα μεγάλης ηλικίας. Πολλές έρευνες έχουν γίνει για την επίδραση στην πρόληψη κάποιας επικίνδυνης πτώσης, για την αύξηση στην ισορροπία, τη σταθερότητα στη βάδιση και άλλους σχετικούς παράγοντες στους οποίους το Τάι τσι προσφέρει σπουδαία βελτίωση.
• Σε αυτοάνοσα νοσήματα και στη βελτίωση του ανοσοποιητικού. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι αιματολογικοί δείκτες του ανοσοποιητικού συστήματος βελτιώνονται σημαντικά με την άσκηση σε τσι κουνγκ και Ται τσι, σε σχέση πάντα, με ένα στατιστικό δείγμα ασθενών που δεν ασκούνται.²
• Στα πολλαπλά συμπτώματα, σε σωματικό και ψυχολογικό επίπεδο, μιας σύνθετης ασθένειας, της ινομυαλγίας.³
• Επίσης σε έρευνες διαπιστώθηκε βελτίωση γενικά στην ποιότητα ζωής, στην κιναισθητική ικανότητα και στην αυτοεξυπηρέτηση (self- efficacy).
• Σε έρευνες για τα οφέλη στα συμπώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας (Σ.Κ.Π.), βρέθηκε πολύ σημαντική βελτίωση στην ισορροπία, στην εκτέλεση κινήσεων και στην ενδυνάμωση των ποδιών. Αμφιλεγόμενα ήταν τα αποτελέσματα των ερευνών όσον αφορά τη βελτίωση στην κούραση (fatigue) για τους εν λόγω ασθενείς, ενώ ιδαίτερα αξιόλογη βελτίωση παρατηρήθηκε και στα ψυχολογικά συμπτώματα της Σ.Κ.Π ⁴

     Αν μας φαίνεται περίεργο ότι έχουν γίνει τόσο εκτεταμένες έρευνες για την ευεργετική επίδραση του Τάι τσι στην υγεία, αρκεί να λάβουμε υπόψη μας κάποιες συγκυρίες της σημερινής εποχής: Η σύγχρονη ιατρική έρευνα έχει αναλωθεί σχεδόν αποκλειστικά στην ανακάλυψη νέων φαρμάκων ή τη βελτίωση κάποιων απεικονιστικών και επεμβατικών τεχνικών. Η μέριμνα για την πρόληψη είναι πολύ μικρή, αλλά παραμένει επιτακτική η ανάγκη να βρεθούν τρόποι πρόληψης κάποιων συχνών ασθενειών για να μειωθεί το κόστος για τα συστήματα υγείας και τις ασφαλιστικές εταιρείες. Κάποιες τέτοιες παθήσεις είναι η υπέρταση, η αγχώδης διαταραχή, η πτώσεις στα άτομα τρίτης ηλικίας κτλ. Αναζητούνται, λοιπόν, επιστημονικά τεκμηριωμένοι τρόποι βελτίωσης συνολικά της υγείας για τον άνθρωπο που δεν κοστίζουν ακριβά και είναι έυκολα προσβάσιμοι στο ευρύ κοινό.

       Πολλοί άνθρωποι πλέον επιλέγουν την άσκηση στο Τάι τσι ως ένα τρόπο για να βελτιώσουν την υγεία τους. Για να καταλάβουμε την τάξη μεγέθους για την οποία μιλάμε, 2,3 με 3 εκατομμύρια άνθρωποι στις Η.Π.Α. ασκούνται καθημερινά στο Τάι τσι (σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Συμπληρωματικών Θεραπειών-NCCIH). Βέβαια, ο αντίστοιχος αριθμός στην Κίνα του 1,5 δισεκατομυρίου ανθρώπων- και πατρίδα του Τάι τσι -είναι πολλαπλάσιος, ενώ έρευνες που εξετάζουν τη σχέση του Τάι τσι με την υγεία έχουν γίνει στην Αυστραλία, την Αγγλία, την Ιταλία, Ολλανδία κ.α. Αξίζει να σημειώσουμε ότι σε χώρες όπως η Αγγλία και η Σουηδία, ένας νοσοκομειακός γιατρός μπορεί πλέον να συνταγογραφήσει μαθήματα Τάι τσι σε ασθενείς για τους οποίους κρίνεται απαραίτητο.

       Ο τρόπος με τον οποίο ασκείται το Τάι τσι σήμερα, από την πλειοψηφία του κόσμου που το εξασκεί, ελάχιστα θυμίζει την πολεμική τέχνη του χωριού Τσεν. Αυτό συμβαίνει γιατί αφενός σήμερα υπάρχουν 6-7 διαφορετικά βασικά στυλ τάι τσι (ενδεικτικά κατά σειρά δημοτικότητας: Γιανγκ, Γου, Τσεν, Σουν, Γου χάο) και μέσα σε αυτά πολυάριθμες διαφορετικές σχολές. Αφετέρου, σε αρκετές από τις σχολές αυτές, η άσκηση πλέον δεν έχει μαχητικό χαρακτήρα αλλά επικεντρώνεται στη χαλάρωση και την ενδυνάμωση του σώματος, τη βελτίωση της ισορροπίας και την ηρεμία του νου. Δεν είναι τυχαίο ότι το Τάι τσι έχει ονομαστεί «διαλογισμός σε κίνηση». Τα οφέλη από την αποσυμφόρηση των εντάσεων, την εξισορρόπηση στην κίνηση και την αποκατάσταση της ροής των συναισθημάτων είναι πραγματικά πολύτιμα σε μια εποχή που φαίνεται να κυριαρχεί η ανασφάλεια, η βιασύνη και η υπερβολή.  

¹ http://www.newswise.com/articles/tai-chi-appears-to-benefit-quality-of-life-for-patients-with-chronic-heart-failure

² https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3085832/

³ https://www.nytimes.com/2010/08/19/health/19taichi.html

⁴ http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0170212

⁵ https://systematicreviewsjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13643-016-0300-y