O βελονισμός είναι μια αρχαία θεραπευτική μέθοδος η οποία συνίσταται στην είσοδο βελόνων πολύ μικρής διαμέτρου στο δέρμα, σε διαφορετικό βάθος και σε συγκεκριμένα κάθε φορά σημεία του σώματος, τα οποία ονομάζονται βελονιστικά σημεία. Η πρώτη ιστορική καταγραφή του βελονισμού ως θεραπευτικής μεθόδου χρονολογείται πριν από 2.500 χρόνια στην περιοχή της Κίνας, ενώ είναι γνωστό ότι εφαρμοζόταν από πολύ παλιότερα στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Ασίας. Εύλογα μπορεί να φανταστεί κανείς ότι στην πορεία όλων αυτών των χρόνων μέχρι σήμερα έχουν αλλάξει πολλά στον τρόπο που χρησιμοποιείται ο βελονισμός καθώς και στις παθήσεις για τις οποίες τον χρησιμοποιούμε. Στο κείμενο αυτό θα ασχοληθούμε με 4 θέματα τα οποία θα παρουσιάσουμε εν συντομία.
1. Σύντομο εισαγωγικό σημείωμα για τις βασικές αρχές του βελονισμού.
2. Νομικό πλαίσιο για το βελονισμό στην Ελλάδα.
3. Βελονισμός Tan, γνωστός και ως Balance Method, η οποία είναι η μέθοδος βελονισμού που εφαρμόζω.
4. Παθήσεις στις οποίες ο βελονισμός λειτουργεί αποτελεσματικά.
1. Ο βελονισμός είναι μια θεραπευτική πρακτική που προέρχεται από την ονομαζόμενη Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική (ΠΚΙ ή TCM). Για την επιλογή των βελονιστικών σημείων, χρησιμοποιούμε μια θεμελιώδη και κοινώς αποδεκτή χαρτογράφηση του ανθρώπινου σώματος. Η χαρτογράφηση αυτή βασίζεται σ' ένα σύστημα καναλιών που διατρέχουν το ανθρώπινο σώμα και ονομάζονται μεσημβρινοί. Οι μεσημβρινοί είναι στην ουσία νοητές γραμμές, οι οποίες σε κάποια τμήματά τους πορεύονται ανάμεσα σε συγκεκριμένες ανατομικές δομές (π.χ. μυς, τένοντες, οστά) και δίνουν την εντύπωση πραγματικών καναλιών. Εκτός από τη λειτουργία της χαρτογράφησης (ακριβώς όπως συμβαίνει με τους γήινους μεσημβρινούς), οι μεσημβρινοί του σώματος έχουν, σύμφωνα με την ΠΚΙ, κάποιες διακριτές ιδιότητες σε ό,τι αφορά τη ροή ενέργειας (Qi) στο σώμα και παίζουν ρόλο στη φυσιολογική και παθολογική λειτουργία των εσωτερικών οργάνων. Αν και είναι δύσκολο να περιγράψουμε απλά και να κατανοήσουμε πλήρως πώς λειτουργούν οι μεσημβρινοί και τα βελονιστικά σημεία, μπορούμε να πούμε ότι η σωστή χρήση αυτού του συστήματος έχει θεμελιώδη σημασία τόσο στη διάγνωση όσο και στη θεραπεία με βελονισμό. Για να είναι αποτελεσματικός ο βελονισμός, χρησιμοποιούμε συχνά την τεχνική της ψηλάφησης ευαίσθητων σημείων, τα οποία αναζητούμε πάνω σε συγκεκριμένους κάθε φορά μεσημβρινούς. Έχουν γίνει πολυάριθμες έρευνες που προσπαθούν να ερμηνεύσουν τα θεραπευτικά αποτελέσματα του βελονισμού με τη βοήθεια της σύγχρονης νευροεπιστήμης και πλέον έχουν εντοπιστεί κάποιοι εμπλεκόμενοι νευρολογικοί μηχανισμοί και νευροδιαβιβαστικοί παράγοντες. Για παράδειγμα, έχει αποδειχθεί με εκτεταμένες έρευνες η επίδραση του βελονισμού στην συνδεσιμότητα της περιϋδραγωγού φαιας ουσίας (PAG) και της κοιλιακής καλύπτρας (VTA) με άλλα κέντρα του εγκεφάλου, γεγονός που ερμηνεύει την θεραπευτική επίδραση του βελονισμού στο άγχος και το σωματικό στρες. Ο πλήρης μηχανισμός λειτουργίας του βελονισμού παραμένει ακόμα αντικείμενο έρευνας σε μεγάλα πανεπιστήμια κυρίως της Αμερικής και της Κίνας.
2. To Ελληνικό κράτος, ήδη από το 1980 (με απόφαση υπ’ αριθ. 574/4/1191) και στη συνέχεια με την πιο πρόσφατη απόφαση (υπ’αριθ. Y7/1336 του 1996), αναγνωρίζει το βελονισμό ως ιατρική πράξη την οποία μπορεί να εφαρμόζει μόνο ιατρός ο οποίος έχει άδεια ασκήσεως ιατρικού επαγγέλματος και ότι ως θεραπευτική μέθοδος είναι στην ευθύνη και στην κρίση του ιατρού που την εφαρμόζει.
3. Το σύστημα Tan ή Balance Method (BM) είναι ένα ολοκληρωμένο σύστημα διάγνωσης και θεραπείας με βελονισμό, το οποίο εμπνεύστηκε ο dr Richard Τeh-Fu Tan και ονομάστηκε Acupuncture 1,2,3 (από τα 3 απλά διακριτά στάδια για την επιλογή θεραπευτικού σχήματος) ή Balance Method (Μέθοδος Εξισορρόπησης). Ο σημαντικός αυτός βελονιστής και δάσκαλος συνδύασε διαφορετικές θεωρίες και μεθόδους διάγνωσης τις οποίες ομαδοποίησε σε ένα ενιαίο, κατανοητό, πρακτικό και ιδιαίτερα αποτελεσματικό σύστημα που έχει τη βάση του στη θεωρία των μεσημβρινών. Στο σύστημα Tan χρησιμοποιούνται βελονιστικά σημεία που δεν βρίσκονται στην περιοχή του προβλήματος ή του πόνου, αλλά σε κάποιες άλλες απομακρυσμένες περιοχές του σώματος, οι οποίες ωστόσο βρίσκονται στην πορεία κάποιων μεσημβρινών (γνωστό και ως distant needling acupuncture). Τα σημεία αυτά επιλέγονται με βάση κάποια κριτήρια, ώστε να προκύψει ‘’εξισορρόπηση’’ του μεσημβρινού που διατρέχει το σώμα στην περιοχή που πάσχει κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ύφεση ή ακόμα και την πλήρη θεραπεία των συμπτωμάτων. Για τον λόγο αυτό, η μέθοδος αυτή είναι γνωστή και ως μέθοδος εξισορρόπησης, Βalance Μethod (ΒΜ). Σε προβλήματα εσωτερικής παθολογίας ή σε νόσους που προσβάλλουν συνολικά το σώμα (π.χ. αυτοάνοσα, νευρολογικά, ψυχοσωματικά ή αμιγώς ψυχολογικά προβλήματα), το σύστημα Ταν ενσωματώνει γνώσεις από τη θεωρία των 5 στοιχείων, την Zang-fu θεωρία για τη δυναμική σχέση μεταξύ των εσωτερικών οργάνων, τη θεωρία Ba Gua, καθώς επίσης στοιχεία από τον κορεάτικο βελονισμό στα δάχτυλα και τον βελονισμό Tung. Τα αποτελέσματα της βελονιστικής αυτής μεθόδου είναι άμεσα, όπως περιγράφεται με ποιητικό τρόπο στο αρχαίο ρητό που αναφέρεται στο βελονισμό : “Στήνουμε έναν πάσσαλο, βλέπουμε τη σκιά του”, "Lì Gān, Jiàn Yïng". Το ρητό αυτό αποτελεί κατά κάποιο τρόπο ‘σήμα κατατεθέν’ της σχολής Tan και σημαίνει ότι με το που κάνουμε το βελονισμό θα πρέπει να δούμε άμεσα κάποια αλλαγή στα συμπτώματα ή/και στην αίσθηση που έχει ο ασθενής για την πάσχουσα περιοχή του σώματος. Έχω διδαχθεί και ακόμα διδάσκομαι το σύστημα Tan – Balance Method από την Delphine Armand και τον Paul Wang (μέλη της ομάδας Si Yuan που συνεχίζει το έργο του εκλιπόντος dr Tan) και βέβαια μέσα από την εφαρμογή του στην καθημερινή κλινική εμπειρία και πρακτική. Από τον Απρίλιο του 2021 έχω λάβει την πιστοποίηση Α' επιπέδου στην Balance Method.
4. Συνοπτική αναφορά σε παθήσεις στις οποίες ο βελονισμός έχει ευεργετικά αποτελέσματα :
- Παθήσεις στο μυοσκελετικό σύστημα εν γένει. Πόνοι που οφείλονται σε καταπόνηση ή ανατομική βλάβη (ακόμα και κήλες σπονδυλικής στήλης ή κατάγματα οστών), αρθραλγίες και αρθρίτιδες, θλάση μυών, οσφυαλγία (άμεση δράση του βελονισμού), περιαρθρίτιδα ώμου (γνωστό και σαν frozen shoulder), πόνος άκανθας ποδός, αυχενικό σύνδρομο κ.ά.
- Παθήσεις ψυχολογικής φύσεως: Πολύ καλά αποτελέσματα έχει ο βελονισμός σε αϋπνίες, έντονο στρες, προβλήματα και διαταραχές στο συναίσθημα, όπως υπερβολικός θυμός ή θλίψη. Σε περιπτώσεις όπως η μανιοκατάθλιψη (διπολική διαταραχή) ή σε ψυχωσικές διαταραχές, ο βελονισμός μπορεί να έχει αποτελέσματα ανάλογα με την βαρύτητα της νόσου και συνίσταται συνήθως σαν επικουρική θεραπευτική μέθοδος. Επίσης, ο βελονισμός βοηθάει πολύ στο σύνδρομο χρόνιας κόπωσης (chronic fatigue syndrome CFS). Σ' αυτή τη διαταραχή ποικίλης αιτιολογίας, κάποιος νιώθει συνεχώς ιδιαίτερα καταβεβλημένος ή κουρασμένος, χωρίς διάθεση και όρεξη για τίποτα. Συνήθως μαζί με τα σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα συνυπάρχουν συμπτώματα νευρολογικά όπως εκνευρισμός και ελλιπής συγκέντρωση.
- Παθήσεις νευρολογικές, όπως η κεφαλαλγία, οι ημικρανίες, νευραλγία τριδύμου, οπτική νευρίτιδα, παρέσεις διαφορετικής αιτιολογίας, κ.α.
- Γυναικολογικά προβλήματα σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας (δυσμηνόρροια, μη σταθερός κύκλος κ.α.) καθώς επίσης απάλυνση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης.
- Προβλήματα από το γαστρεντερικό σύστημα, όπως δυσκοιλιότητα, εναλλαγή δυσκοιλιότητας με διάρροια, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου. Σε ανθεκτικές ή σοβαρές καταστάσεις τα αποτελέσματα του βελονισμού εξαρτώνται από το παθολογικό υπόβαθρο και τη βαρύτητα της νόσου που αντιμετωπίζεται.
- Παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος, όπως άσθμα, αλλεργική ρινίτιδα, ιγμορίτιδα κ.α.
- Παθήσεις δερματολογικές και παθήσεις από αυτοάνοσα (Σ.Ε.Λ., Ρευματοειδής αρθρίτιδα κτλ), μπορούν να θεραπευθούν με το βελονισμό σε βαθμό που το επιτρέπει το μέγεθος του ήδη εγκατεστημένου προβλήματος. Κάποιες φορές ο βελονισμός μπορεί απλώς να συνεισφέρει σε μια σημαντική βελτίωση των συμπτωμάτων, όπως βελτίωση στην κινητικότητα μιας πάσχουσας άρθρωσης (π.χ. σ' ένα γόνατο με έντονη φλεγμονή) σε ασθενή με ρευματοειδή αρθρίτιδα. Προσφέρει, έτσι, ανακούφιση από τον πόνο και καλύτερη ποιότητα ζωής, δίχως όμως να εξαφανίζεται εντελώς η νόσος.
Πλεονεκτήματα του βελονισμού:
O βελονισμός είναι μια ασφαλής ιατρική πράξη κατά την οποία χρησιμοποιούνται βελόνες αποστειρωμένες μιας χρήσης. Πρακτικά ο βελονισμός δεν έχει παρενέργειες, αν και σε λίγες μόνο περιπτώσεις αναφέρεται κάποια μικρή αρχική επιδείνωση των υπό θεραπεία συμπτωμάτων και στη συνέχεια (μία έως δύο ημέρες μετά), επέρχεται σαφής βελτίωση από την αρχική κατάσταση. Ένα σημαντικό πλεονέκτημα του βελονισμού είναι ότι σε μια συνεδρία μπορούν να αντιμετωπιστούν πολλά διαφορετικά συμπτώματα που μπορεί να αφορούν ακόμα και εντελώς διαφορετικά συστήματα του οργανισμού. Για παράδειγμα, ένας πόνος στην ωμοπλάτη (μυοσκελετικό σύστημα) μπορεί να αντιμετωπιστεί ταυτόχρονα με ένα πρόβλημα χρόνιας δυσκοιλιότητας και αίσθηση φουσκώματος στο υπογάστριο (γαστρεντερικό σύστημα). Αυτό δεν σημαίνει ότι συνδέονται μεταξύ τους οι δύο παθήσεις, αλλά ότι μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ταυτόχρονα επιλεγμένα βελονιστικά σημεία, για να αντιμετωπιστούν ταυτόχρονα δύο ή και περισσότερες παθολογικές καταστάσεις.
Αντενδείξεις στο βελονισμό:
Ενώ υπάρχουν αντενδείξεις στη χρήση ορισμένων βελονιστικών σημείων σε κάποιες περιπτώσεις ή ομάδες ασθενών (π.χ. κάποια βελονιστικά σημεία αντενδείκυνται σε εγκύους), στην πράξη ο βελονισμός δεν έχει κάποια αντένδειξη.
Ηλικίες ασθενών που μπορούν να δεχθούν βελονισμό:
Πρακτικά ο βελονισμός μπορεί να εφαρμοσθεί σε άτομα οποιασδήποτε ηλικίας. Ωστόσο, σε βρέφη ή σε πολύ μικρά παιδιά, οι βελόνες εφαρμόζονται και αποσύρονται άμεσα, δεν παραμένουν δηλαδή για κάποιο χρονικό διάστημα όπως στους ενήλικες, καθώς τα μικρά παιδιά δεν μπορούν συνήθως να παραμείνουν, σχετικά έστω, ακίνητα για μεγάλο διάστημα.
Για περισσότερες πληροφορίες σε σχέση με το βελονισμό, μπορείτε να ανατρέξετε στις Συχνές Ερωτήσεις, στις Προσωπικές Μαρτυρίες και στο Ιστολόγιο στις δημοσιεύσεις με tag ‘Βελονισμός’, ή απλά στείλτε τις απορίες σας με ένα μήνυμα εδώ.